KRIJG JE VOOR HET EERST EEN VOEDINGSSONDE?

Sondevoeding of enterale voeding is noodzakelijk wanneer je niet genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt via de mond, maar je maag en/of darmen nog wel werken. Dit kan komen doordat je moeite hebt met eten, kauwen of slikken waardoor je gewicht verliest, of doordat je niet voldoende vloeistoffen en voedingsstoffen binnenkrijgt omdat je je bijvoorbeeld veel verslikt of niet zelfstandig kunt eten.

Een aantal medisch aandoeningen, of de behandeling daarvan, kan leiden tot een gebrek aan voedingsstoffen in het lichaam, waardoor sondevoeding noodzakelijk is.

Als je moeite hebt met eten of drinken en 5 tot 10 procent van je lichaamsgewicht bent verloren, kan je arts opdracht geven om een sonde te plaatsen. Daarmee krijg je toch voldoende voedingsstoffen en vloeistoffen binnen en worden gewichtsverlies, uitdroging en andere complicaties voorkomen.

Je arts selecteert het type sonde op basis van een aantal factoren, zoals hoe lang je sondevoeding nodig hebt en welke sonde het beste past bij je anatomie en voedingsbehoefte. Er wordt ook rekening gehouden met je manier van leven. Bespreek de mogelijkheden met je arts.

Aandoeningen waarbij een voedingssonde nodig is, kunnen zijn: gastro-intestinale aandoeningen (maagziekten), kanker en de behandeling daarvan (operatie, chemo- en radiotherapie), neurologische aandoeningen (hersenen) en neuromusculaire aandoeningen (spierziekten) aangeboren afwijkingen en groei- en ontwikkelingsproblemen. Een voedingssonde kan tijdelijk of permanent nodig zijn bij een beroerte, brandwonden, hersenletsel, cerebrale parese, de ziekte van Parkinson en dementie.

Het idee van een sonde voor jou of voor degene voor wie jij zorgt, kan je ongerust maken of zelfs bang, maar het helpt om te bedenken dat voedingssondes eigenlijk gewoon een andere manier zijn om noodzakelijke voeding binnen te krijgen. Veel mensen met een voedingssonde nemen op een normale manier deel aan het sociale en fysieke dagelijkse leven. Ook kan het zo zijn dat je, ondanks dat er een sonde is geplaatst, ook via de mond voedsel tot je kunt nemen. In andere gevallen is een sonde slechts tijdelijk en heb je die na een bepaalde periode (dagen, weken of jaren) niet meer nodig. Het is belangrijk om ondersteuning te zoeken bij bijvoorbeeld je zorgverlener, gezin of een patiëntenvereniging. En onthoud dat je er niet alleen voorstaat!

De manier waarop de sonde wordt geplaatst, is afhankelijk van het type sonde dat je krijgt. Voor sommige sondes is geen endoscopie of verdoving nodig, bij andere zijn beide nodig. Sommige sondes kunnen thuis worden vervangen door een verzorger die heeft geleerd hoe dat moet, andere alleen door een arts. Het is gebruikelijk dat bij langdurig gebruik het type sonde in de loop der tijd wordt gewijzigd. Je kunt bijvoorbeeld overstappen van een PEG-sonde op een ballonsonde of van een sonde met standaardlengte naar een sonde met een vlak profiel. Je arts kan ook besluiten om het type sonde te veranderen om de voeding naar een andere plek in je lichaam te brengen, en wordt een G-sonde bijvoorbeeld vervangen door een J-sonde.

Je huisarts of specialist bespreekt het proces en de verschillende opties met je. Bij het voor de eerste keer plaatsen van een voedingssonde is meestal een verblijf van enkele dagen in het ziekenhuis noodzakelijk. Het vervangen van een sonde vindt meestal poliklinisch plaats en duurt zo’n 30 tot 60 minuten.

Na de plaatsing van de voedingssonde zal een arts of diëtist aan jou of degene die voor jou zorgt uitleggen hoe de sonde werkt. Je krijgt ook uitleg over de verzorging van de sonde. Als de sonde is geplaatst via een gastrostomie (een chirurgische opening door de huid naar de maag), wordt ook uitgelegd hoe je de stomaplaats moet verzorgen.

Je zult moeten wennen aan het gebruik van de voedingssonde. In het begin zal de sonde onhandig en oncomfortabel aanvoelen. Jij of degene die voor je zorgt zal moeten aanleren om de sonde na elk gebruik schoon te maken. Ook zul je op je rug of zij moeten slapen en kun je bepaalde soorten voedsel niet meer via je mond eten.

Een voedingssonde kan worden gebruikt voor alle voeding, vloeistoffen en medicatie. Veel mensen met een sonde kunnen ook sommige dingen nog normaal eten en drinken.

Je kunt je leven op de normale manier blijven leiden, want een voedingssonde is geen belemmering voor uitgaan, werken, afspreken met vrienden, sporten, zwemmen of seks.

Voedingssondes komen soms per ongeluk los, moeten worden vervangen of worden definitief verwijderd.

Als er voor het eerst een voedingssonde is geplaatst of je een nieuw type sonde hebt gekregen, legt je zorgverlener uit wat je moet doen als de sonde per ongeluk loskomt. Een recente stoma kan snel dichtgaan, soms al binnen een uur of twee. Het is dus belangrijk dat je snel de aanwijzingen opvolgt als een sonde per ongeluk loskomt. Ook bestaande stoma’s kunnen dichtgaan, maar dat duurt meestal wat langer. Wees altijd voorbereid en weet wat je moet doen als een sonde per ongeluk loskomt.

Sommige sondes worden regelmatig vervangen. Afhankelijk van het type sonde dat je hebt en de instructies van je zorgverlener kun je de sonde zelf vervangen of moet je naar het ziekenhuis komen, waar het vervangen wordt gedaan door een arts.

In sommige situaties is een voedingssonde niet langer nodig. Je arts vertelt je wat je in dat geval moet doen.